คำนี้น่ารู้ - ผีเสื้อ-butterfly

ไม่ค่อยมีเวลาต่อเนื่องกันยาว ๆ มีทีละนิด ทีละหน่อย ไม่ค่อยจะพอปะติดปะต่อ

จะเขียนอะไรไปให้พรรคพวกพี่น้องอ่านดี พอดีผีเสื้อ butterfly สีสันสวยงามตัวหนึ่งบินเข้ามาในห้อง

เรามิใช่ lepidopterist (คนเล่นผีเสื้อ, ผู้ที่ศึกษาหรือสะสมผีเสื้อชนิดต่าง ๆ, นักผีเสื้อวิทยา) แต่สมองนึกถึงเรื่องของภาษา ตามหลักนิรุกติศาสตร์แบบขำ ๆ ของฝรั่ง ว่าไว้ว่า

คำว่า fl utter by สลับตัวอักษร fl มาแทน b และสลับ b ไปไว้ที่ fl ก็กลายเป็น butterfly

flutter คือ กิริยากระพือปีกบินโฉบเฉี่ยว flutterby คือแมลงที่กระพือปีกบินโฉบไปเรื่อย ๆ ได้แก่ butterfly

ผีเสื้อ ในภาษาถิ่นเหนือ เรียก แมงกำเบ้อ ในภาษาลาว/ภาษาถิ่นอีสาน เรียก แมงกะเบื้อ, แมงกะเบี้ย

ในภาษาใต้บางถิ่น เรียก แมงบี้ แต่บางถิ่น แมงบี้ หมายถึง แมลงปอ

เพื่อนทางดอนสักบอกเขาเรียก แมงผี้ = แมลงปอ

ส่วนในภาษาสุโขทัย เรียก ผีเสื้อ ว่า แมงกะบี้

ผีเสื้อกับแมลงปอนี้ มีการเรียกสับหรือปะปนกันไปในภาษาถิ่นหลาย ๆ ถิ่นทั่วไทย เป็นอีกเรื่องที่น่าศึกษา

เกี่ยวกับผีเสื้อนี้ ไทยทางเหนือ ไทยใหญ่ในพม่า ชาวจีน มีความเชื่อว่าเป็นผีหรือวิญญาณของบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว

ลักษณะของคำที่มีที่มาเดียวกัน ออกเสียงเพี้ยนกันออกไป ของคำในภาษาไทยถิ่นเหนือและถิ่นอีสานยังมีอีกมากมาย ยกอีกหนึ่งตัวอย่าง คือ

คำว่า ขอขมา แปลว่า ขอโทษ /ขอให้ยกโทษให้ ความจริงในที่นี้มีคำไทยแท้อยู่คำเดียวคือ ขอ

ส่วน ขมา มาจากภาษาบาลี แปลว่า อดโทษ, ยกโทษให้

โทษ มาจากภาษาสันสกฤต แปลว่า สิ่งที่มาประทุษร้าย

ไทยใช้คำว่า ขอโทษ ในความหมายเดียวกันกับ ขอขมา ซึ่งแปลว่า ขอให้ยกโทษให้

คำว่า ขมา ในภาษาไทยกลางบางถิ่นออกเสียงว่า สะมา ในภาษาลาว/ภาษาไทยถิ่นอีสาน ว่า สมมา ในภาษาไทยถิ่นเหนือ ว่า สุมา ได้ในคำว่า สุมาเต๊อะ ซึ่งแปลว่า ขอโทษ ถ้าเป็นลาว/ถิ่นอีสาน ต้องเป็น สมมาเถาะ (=สะมาเถิด) แต่ไม่นิยมใช้