คำนี้น่ารู้ - ว และ พ กับ b v w p

ในภาษาไทยมีกฎว่า คำบางคำสามารถ แปลง ว เป็น พ นั้นใช้ได้กับคำที่มีที่มาจากภาษาบาลี-สันสกฤตเท่านั้น

เสียงของ ว และ พ ในภาษาไทย ต่างจากเสียง ว และ พ ในบาลีสันสกฤตอย่างสิ้นเชิง

เสียงเดิมของบาลี-สันสกฤต ว = v และ พ = b

ส่วนเสียงในภาษาไทย ว = w และ พ = p

วรวรรณ = พรพรรณ มาจาก วรวรฺณ varavarna > barabarna ไทยออกเสียง worawan / pornpan

วัชระ = พัชระ มาจาก วชฺร vajra > bajra ไทยออกเสียง watchara / patchara

วิชัย = พิชัย มาจาก วิชย vijaya > bijaya ไทยออกเสียง wichai / pichai

ไวโรจน์ = ไพโรจน์ มาจาก ไวโรจน vairojana > bairojana ไทยออกเสียง wairot / pairot

ดังนั้น คนไทยจึงออกเสียงคำที่มีที่มาจากบาลี-สันสกฤตเป็นเสียงในภาษาไทย วิธีนี้เรียกว่า รับมาแต่รูปศัพท์ มิได้รับเสียงมาด้วย

ขออนุญาตยกตัวอย่างให้เห็นชัดขึ้น เรื่องรูป (literal form)กับเรื่องเสียง (phonetic form)

มะเดหวี เป็นคำภาษาชวา ที่ได้รับอิทธิพลจากภาษาบาลี-สันสกฤต ศัพท์เดิมคือ มหาเทวี mahadevi ไทยรับมาทางวรรณคดีเรื่องอิเหนา

คำว่า เดหวี = เทวี = devi

นี่คือ ชวารับเสียง ไทยรับรูป

ความจริงรูปกับเสียงน่าจะไปด้วยกัน หากรูปและเสียงไม่ไปด้วยกันอย่างเช่นภาษาไทย เราก็ควรมีความเข้าใจอยู่บ้าง เพื่อจะได้ไม่เห็นเป็นเรื่องแปลก

หากดูภาษาสเปน จากชื่อทีมฟุตบอลที่แฟนบอลชาวไทยตามเชียร์กันอยู่ จะเปรียบเทียบให้เห็นได้ง่ายขึ้น

Sevilla = เซบีญา

Valencia = บาเลนเซีย

Villarreal = บียารีล

นี่ก็ v ออกเสียงเป็น b

ตามไปดูตัวอักษรเทวนาครี (devanagri = อักษรที่ใช้ในอินเดีย และใช้เขียนคำในภาษาตระกูลอินโด-อารยันทั้งหมด)

व = v = ว

ब = b = พ

ตัว ว व เมื่อเติมไส้ เข้าไปใน ว ก็จะกลายเป็น พ ब ทันที

เวลาเขียนจะไม่ยุ่งยาก เมื่อจะแปลง ว > พ หรือ พ > ว ก็เพียงแต่ใส่ไส้เข้า หรือชักไส้ออกนั่นแล.

คำนี้น่ารู้ - สับปะรด

สับปะรด ไทยปักษ์ใต้ เรียก ยานัด เพราะได้รับอิทธิพลจากภาษามาเลย์ ซึ่งได้อิทธิพลจากภาษาโปรตุเกสอีกที

(ปักษ์ใต้บางถิ่น เรียก มะลิ ในสงขลาบางถิ่น แยกประเภทเป็นมะลิ=สับปะรดบ้าน ลูกใหญ่, ยานัด=สับปะรดกึ่งบ้านกึ่งป่า ลูกย่อมลงมา และสั่งแซ่=สับปะรดป่า ลูกเล็กเท่ากำปั้น ดู http://gotoknow.org/blog/paktay/156640)

ถิ่นอีสานและลาว เรียก หมากนัด/บักนัด

ถิ่นเหนือ เรียก บะขะนัด, หม่าขะนัด, บางถิ่นเรียก หม่าลี่ ก็มี ตรงกับ มะลิ ในถิ่นใต้

มาเลย์ และ อินโดนีเซีย เรียก nanas ซึ่งกร่อนมาจากคำว่า ananas

ดัทช์ เรียก ananas

ฝรั่งเศส เรียก nanas

ฟินแลนด์ เรียก nanas

กรีก เรียก ανανάς

ละติน เรียก ananas

รัสเซีย, มาซิโดเนีย เรียก ананас

อิตาลี เรียก ananas

เยอรมัน เรียก ananas

สวีเดน, เดนมาร์ก, นอร์เวย์ เรียก ananas

ฮินดี (อินเดีย) เรียก अनानास (อนานาสะ)

และอีกมากมายหลายประเทศ เพราะ ananas เป็นภาษาเก่าแก่ของยุโรป อันมีที่มาจากภาษาตระกูลอินโด-ยุโรเปียนนั่นเอง

ส่วนสำนวนไทยที่ว่า ไม่เป็นสับปะรด นั้น ไม่มีส่วนเกี่ยวข้องใด ๆ กับสับปะรดเลย

แต่ มีที่มาจากการปรุงอาหาร อาหารที่ปรุงได้ไม่อร่อย รสชาติไม่ได้เรื่อง เรียกอาหารนั้นว่าไม่ได้สรรพรส หรือไม่เป็นสรรพรส (สรรพรส แปลว่า รสทั้งปวง = เปรี้ยว หวาน มัน เค็ม เผ็ด) เสียงคำว่าสรรพรส เพี้ยนเป็นสับปะรด ในชั้นแรก หมายเอาเฉพาะอาหารที่ไม่อร่อย ไม่ได้เรื่อง ต่อมาขยายความหมายถึงการทำอะไรไม่ได้เรื่อง ว่าทำไม่เป็นสับปะรด

สับปะรด ในเมืองไทยมีหลายพันธุ์ ล่าสุด ศูนย์วิจัยพืชสวนเพชรบุรี สำนักวิจัยและพัฒนาการเกษตรเขตที่ 5 ซึ่งได้พัฒนาพันธุ์สับปะรดมากว่า 10 ปี ได้เปิดตัวสับปะรดพันธุ์เพชรบุรีที่สามารถรับประทานได้ทันทีโดยไม่ต้องปอกเปลือกเหมือนสับปะรดทั่วไป เพียงใช้มือแกะและฉีกเอา ก็จะได้เนื้อสับปะรดหลุดออกมาเป็นตา ๆ มีรสหวาน กลิ่นหอม และกรอบ กำลังได้รับความสนใจจากตลาดเป็นอย่างมาก

คำนี้น่ารู้ - ผีเสื้อ-butterfly

ไม่ค่อยมีเวลาต่อเนื่องกันยาว ๆ มีทีละนิด ทีละหน่อย ไม่ค่อยจะพอปะติดปะต่อ

จะเขียนอะไรไปให้พรรคพวกพี่น้องอ่านดี พอดีผีเสื้อ butterfly สีสันสวยงามตัวหนึ่งบินเข้ามาในห้อง

เรามิใช่ lepidopterist (คนเล่นผีเสื้อ, ผู้ที่ศึกษาหรือสะสมผีเสื้อชนิดต่าง ๆ, นักผีเสื้อวิทยา) แต่สมองนึกถึงเรื่องของภาษา ตามหลักนิรุกติศาสตร์แบบขำ ๆ ของฝรั่ง ว่าไว้ว่า

คำว่า fl utter by สลับตัวอักษร fl มาแทน b และสลับ b ไปไว้ที่ fl ก็กลายเป็น butterfly

flutter คือ กิริยากระพือปีกบินโฉบเฉี่ยว flutterby คือแมลงที่กระพือปีกบินโฉบไปเรื่อย ๆ ได้แก่ butterfly

ผีเสื้อ ในภาษาถิ่นเหนือ เรียก แมงกำเบ้อ ในภาษาลาว/ภาษาถิ่นอีสาน เรียก แมงกะเบื้อ, แมงกะเบี้ย

ในภาษาใต้บางถิ่น เรียก แมงบี้ แต่บางถิ่น แมงบี้ หมายถึง แมลงปอ

เพื่อนทางดอนสักบอกเขาเรียก แมงผี้ = แมลงปอ

ส่วนในภาษาสุโขทัย เรียก ผีเสื้อ ว่า แมงกะบี้

ผีเสื้อกับแมลงปอนี้ มีการเรียกสับหรือปะปนกันไปในภาษาถิ่นหลาย ๆ ถิ่นทั่วไทย เป็นอีกเรื่องที่น่าศึกษา

เกี่ยวกับผีเสื้อนี้ ไทยทางเหนือ ไทยใหญ่ในพม่า ชาวจีน มีความเชื่อว่าเป็นผีหรือวิญญาณของบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว

ลักษณะของคำที่มีที่มาเดียวกัน ออกเสียงเพี้ยนกันออกไป ของคำในภาษาไทยถิ่นเหนือและถิ่นอีสานยังมีอีกมากมาย ยกอีกหนึ่งตัวอย่าง คือ

คำว่า ขอขมา แปลว่า ขอโทษ /ขอให้ยกโทษให้ ความจริงในที่นี้มีคำไทยแท้อยู่คำเดียวคือ ขอ

ส่วน ขมา มาจากภาษาบาลี แปลว่า อดโทษ, ยกโทษให้

โทษ มาจากภาษาสันสกฤต แปลว่า สิ่งที่มาประทุษร้าย

ไทยใช้คำว่า ขอโทษ ในความหมายเดียวกันกับ ขอขมา ซึ่งแปลว่า ขอให้ยกโทษให้

คำว่า ขมา ในภาษาไทยกลางบางถิ่นออกเสียงว่า สะมา ในภาษาลาว/ภาษาไทยถิ่นอีสาน ว่า สมมา ในภาษาไทยถิ่นเหนือ ว่า สุมา ได้ในคำว่า สุมาเต๊อะ ซึ่งแปลว่า ขอโทษ ถ้าเป็นลาว/ถิ่นอีสาน ต้องเป็น สมมาเถาะ (=สะมาเถิด) แต่ไม่นิยมใช้

คำนี้น่ารู้ - คำว่า ตาหล้าย มาจากภาษาอังกฤษว่า try แปลว่า ลอง, ทดลอง

ภาษา (เพี้ยนเป็น = ประสา) มีการปะปน และปรับใช้ แล้วก็ปรับปรุงให้เหมาะแก่ลิ้นของหมู่ชนที่ใช้พูดจากัน เรียกว่าต้องพูดกันให้รู้ประสา ถ้ารู้ประสาก็แสดงว่าเข้าใจกัน

ยกตัวอย่าง

ภาษาใต้-ถิ่นภูเก็ต ภาษาใต้มาตรฐาน ภาษาไทยกลาง

ตาหล้ายแล ลองแล ลองดู

ปัญหาคือ ตาหล้าย มาจากไหน

ศึกษาพบว่าชาวภูเก็ตในอดีตส่วนใหญ่ คือพวกเปอรานากัน (ลูกผสม)ที่อพยพมาจากเกาะปีนัง

เปอรานากันดังกล่าว เกิดจากชาวจีนฮกเกี้ยนโพ้นทะเลที่มาตั้งหลักฐานในมาเลเซียใกล้ปักษ์ใต้บ้านเรา แต่งงานกับหญิงมาเลย์พื้นเมือง ทำให้คนรุ่นใหม่ต่อ ๆ มา ใช้ภาษามาเลย์ปนฮกเกี้ยนและอังกฤษ เพราะคนเหล่านี้ทำงานกับอังกฤษ และเป็นคนในบังคับของอังกฤษ ก่อนมาเลเซียได้รับเอกราชจากอังกฤษ จนกลายเป็นภาษาย่อยอีกภาษาหนึ่ง ในมาเลเซียเรียก Bahasa Melayu Baba (ภาษามะลายูบ้าบ๋า) เดิมทีคำว่า Baba แปลว่าลูกชายที่เป็นลูกผสมระหว่างจีนฮกเกี้ยนกับหญิงมาเลย์ ถ้าเป็นลูกสาว เรียกว่า Nyonya (ย่าหยา…ออกเสียงได้หลายอย่าง)

ภาษาเปอรานากัน จึงเป็นอีกหนึ่งวัฒนธรรม ของมาเลเซีย ที่ผู้พูดเป็นลูกผสม เป็นชาวมาเลย์เชื้อสายฮกเกี้ยน ถือตัวว่าเป็นคนจีน ไม่ได้นับถือศาสนาอิสลาม (อิสลามเข้ามาในมาเลเซียผ่านทางอินโดนีเซีย ในคริสต์ศตวรรษที่ 10 ก่อนหน้านั้น ทั้งชาวอินโดนีเซียและชาวมาเลเซีย นับถือศาสนาฮินดู และพุทธตามลำดับ)

คำว่า ตาหล้าย มาจากภาษาอังกฤษว่า try แปลว่า ลอง, ทดลอง พวกเปอรานากันจะออกเสียงแบบสำเนียงฮกเกี้ยนว่า ตาหล้าย (ออกเสียงควบกล้ำและเสียง ร ไม่ได้ กลายเป็น ล แล้วแยกพยางค์ด้วยการแทรกสระ อา ที่พยัญชนะต้น) เมื่ออพยพมาตั้งหลักปักฐานที่เมืองภูเก็ต เรียกตัวเองว่าชาวบ้าบ๋า ทำให้ภาษาใต้ที่ใช้พูดกันบนเกาะภูเก็ตมีอิทธิพลของภาษาบ้าบ๋าเปอรานากันเหล่านี้ปนอยู่เป็นจำนวนมาก จนเป็นอัตลักษณ์ของภาษาภูเก็ต

อาหารเปอรานากันที่เรารู้จักกันดีทั่วประเทศไทย คือ หมูสะเต๊ะ